Mucjisada Dhaqaalaha Itoobiya – Dal Afrika ka tirsan oo wajahaya isbeddel taariikhi ah

Mucjisada Dhaqaalaha Itoobiya – Dal Afrika ka tirsan oo wajahaya isbeddel taariikhi ah

Marka aad maanta booqato Addis Ababa, waxaad dareemi kartaa dhaqdhaqaaq iyo isbeddel muuqda: dhismayaal dhaadheer oo cusub, waddooyin casri ah oo isku xira gobollada, tareenada magaalada dhex mara, iyo suuqyo mashquul badan. Laakiin haddii aad dib ugu noqoto labaatan sano ka hor, Itoobiya waxay ahayd dal ay dadka badankiisu ku tiirsan yihiin beeraha, dhaqaalaha oo aad u hooseeya, iyo kaabayaasha oo aad u liita. Sida uu dalkan ugu soo kacay heerkan waa sheeko la mid ah mucjisooyinka dhaqaalaha ee caalamka.

Sanadihii 1990-meeyadii iyo bilowgii 2000-meeyadii, Itoobiya waxay ku jirtay xaalad adag. Dhaqaalaha waddanku wuxuu ku tiirsanaa dalagga, gaar ahaan qaxwada oo ahayd badeecada ugu weyn ee dhoofka. Beeraha oo keliya ma aysan bixin karin shaqo iyo nolol wanaagsan dadka ku sii badanaya. Waxaa intaa dheer, dalku wuxuu ka soo kabanayay dagaallo iyo qalalaase siyaasadeed oo dhaawacay kaabayaasha dhaqaalaha. Dad badan ayaa ku noolaa saboolnimo, adeegyada caafimaadka iyo waxbarashaduna aad bay u koobanayeen.

Isbeddelku wuxuu bilaabmay markii dowladda Itoobiya ay qaadatay qorshe dhaqaale oo fogaan arag leh. Qorshahani wuxuu diiradda saaray dhismaha kaabayaal casri ah, maalgelinta warshadaha, iyo kobcinta adeegyada. Magaalooyinka waaweyn sida Addis Ababa waxaa laga hirgeliyay mashaariic waaweyn: dhismaha garoomo diyaaradeed oo casri ah, waddooyin laami ah oo isu xira magaalooyinka, iyo xarumo ganacsi oo heer caalami ah. Mashruuca Tareenka La Fariisto (Light Rail Transit) ee Addis Ababa ayaa noqday kii ugu horreeyay ee Afrika ku yaalla ee noociisa ah, isagoo fududeeyay safarka kumannaan qof maalin kasta.

Warshadaha wax soo saarka ayaa sidoo kale si degdeg ah u koray. Itoobiya waxay ka faa’iidaysatay qiimaha shaqada oo hooseeya iyo xasilloonida siyaasadeed si ay u soo jiidato maalgashadeyaal shisheeye. Shirkado waaweyn oo caalami ah ayaa ka dhistay warshado dalka, gaar ahaan dharka iyo kabaha, taas oo shaqo siisay kumannaan dhalinyaro ah. Sidoo kale, korontada Itoobiya waxay noqotay hanti dhaqaale oo muhiim ah. Waddanku wuxuu ku dadaalay in uu dhiso warshado biyaha laga dhaliyo koronto, sida mashruuca weyn ee “Grand Ethiopian Renaissance Dam,” kaas oo loogu talagalay in uu noqdo kan ugu weyn Afrika, si koronto lagu iibiyo dalalka deriska ahna loo dhoofiyo.

Dhaqaalaha Itoobiya wuxuu bilaabay inuu koro heer aan caadi ahayn. Intii u dhaxaysay 2004 ilaa 2014, waddanku wuxuu lahaa heer koritaan dhaqaale oo celcelis ahaan ka badan 10% sanadkii — mid ka mid ah heerarka ugu sarreeya ee caalamka waqtigaas. Kobacaasi wuxuu saameeyay nolol maalmeedka shacabka: adeegyada caafimaadka ayaa kordhay, iskuulo badan ayaa la dhisay, iyo dadka reer miyiga ah ayaa helay wadooyin iyo suuqyo ay ku iibgeystaan dalaggooda.

Horumarkaasi, inkasta oo uu ahaa mid muuqda, haddana wuxuu la kulmay caqabado. Koritaanka degdega ah ayaa keenay in magaalooyinka qaar ay ka yaraadaan adeegyada aasaasiga ah, sicir bararna uu kordho. Sidoo kale, khilaafaad siyaasadeed iyo dagaallo goos goos ah ayaa hakad geliyay qaybo ka mid ah horumarka. Si kastaba ha ahaatee, isbeddelka muuqda ee Itoobiya ayaa weli ah mid taariikhi ah marka loo eego heerkii uu dalku ka yimid.

Maanta, Itoobiya waxay weli ku jirtaa safar dhaqaale oo dheer. Inkasta oo ay jiraan caqabado siyaasadeed iyo kuwo dhaqaale, haddana mashaariicda waaweyn iyo siyaasadda ku wajahan isku filnaanshaha dhaqaalaha ayaa ka dhigaysa in waddanku weli rajo weyn ka leeyahay mustaqbalka. Waxa loogu yeero “Mucjisada Dhaqaalaha Itoobiya” maaha sheeko dhammaatay, balse waa buug weli boggag cusub loo qorayo.

Itoobiya waxay noqotay tusaale muujinaya in xitaa dal ka tirsan Afrika oo wajahaya caqabado badan uu gaari karo horumar muuqda haddii uu helo qorshe cad, hoggaan ku adkaysta, iyo dad diyaar u ah inay shaqeeyaan. Markaad aragto dhismaha dhaadheer ee Addis Ababa ama waddooyinka casriga ah ee isku xira magaalooyinka dalka, xusuusnow in taasi ay tahay natiijada tobanaan sano oo dadaal, qorshe, iyo rajo wadajir ah.